Bệnh vảy cá là gì?

BỆNH DA VẢY CÁ (ICHTHYOSIS VULGARIS) LÀ MỘT BỆNH LÝ CỦA DA THỂ HIỆN BẰNG DA KHÔ NHƯ VẢY CÁ, ĐẶC BIỆT Ở TAY & CẲNG CHÂN. BỆNH VẢY CÁ LÀ BỆNH DỊ DẠNG CỦA DA, CÓ ĐẶC ĐIỂM HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH, DI TRUYỀN, CÓ MẶY SỚM MỘT TRONG NHỮNG THÁNG ĐẦU HOẶC NẲM ĐẦU SAU ĐẺ HOẶC KHI ĐƯỢC 2-3 TUỔI, BỆNH CŨNG LUÔN TỒN TẠI KHI XUẤT HIỆN Ở TUỔI TRƯỞNG THÀNH VÀ ĐEO BÁM ĐẾN SUỐT ĐỜI.

BỆNH DA VẢY CÁ KHẢ NĂNG CAO LÀ DO DI TRUYỀN, HOẶC HÌNH THÀNH DO HẬU QUẢ GIAO TIẾP CÙNG VỚI MỘT SỐ TÁC NHÂN GÌ ĐÓ (MẮC PHẢI). TÝP DI TRUYỀN, NÓI MỘT CÁCH KHÁC LÀ BỆNH DA VẢY CÁ BẨM SINH, XUẦT HIỆN LẦN ĐẦU KHI BỆNH NHÂN CÒN RẤT TRẺ & CHIẾM KHOẢNG 95% NHỮNG TÌNH HUỐNG DA VẢY CÁ (ICHTHYOSIS VULGARIS). TÝP NGƯƠI MẮC PHẢI THƯỜNG XẢY RA Ở TUỔI NGƯỜI LỚN & LÀ HẬU QUẢ CỦA 1 BỆNH NỘI KHOA HOẶC DO DÙNG 1 SỐ THUỐC MEN.

VỀ MÙA ĐÔNG, DA BỊ KHÔ, BONG VẢY TRẮNG VÀ NỨT THÀNH ĐƯỜNG TRÊN TAY, ỐNG CHÂN... ĐÓ LÀ BỘC LỘ CỦA BỆNH DA CÁ, HAY CÓ CÁCH GỌI KHÁC LÀ DA MỐC, DA RẮN. CẦN HẠN CHẾ TÌNH TRẠNG KHÔ, CẲNG DA BẰNG CÁC THUỐC KEM DỊU DA, BẠT SỪNG, PHỐI KẾT HỢP UỐNG VITAMIN A, C, D, E TỪNG ĐỢT.

Da vảy cá (Ichthyosis vulgaris) gặp ở mọi chủng tộc và ở cả hai phái. Ichthyosis vulgaris di truyền gặp khá liên tục. Tỉ lệ khoảng tầm 1 trên 250 trẻ em có khả năng bị ichthyosis vulgaris di truyền. trái lại, ichthyosis vulgaris phạm phải khá hiếm gặp và đa số chỉ thấy ở người lớn.

Riêng với bệnh da vảy cá di truyền, thường thì ít nhất 1 trong những hai người thân trong gia đình ra đời bệnh nhân cũng trở nên da khô có vảy lúc còn bé. Bệnh di truyền theo gen trội (autosomal dominant), nghĩa là mỗi trẻ từ bố mẹ bị bệnh có 50% rủi ro tiềm ẩn bị ichthyosis vulgaris.

* Một vài biểu hiện của bệnh: Biểu lộ lâm sàng của căn bệnh di truyền này là da khô, có vảy, nứt nẻ. Tại mức độ nhẹ, trên da chân xuất hiện những vảy nhỏ trông như bột, dính chặt. Nếu bệnh nặng hơn, ở dưới mặt đáy tứ chi và thân (nhất là lưng) sẽ có những vảy đa giác đường kính 0,5 - 1 cm, màu nâu, vàng nhẹ hoặc trắng đục, dính chặt, bờ hơi tróc khỏi mặt da. Vảy cá rất có khả năng kèm theo các biểu hiện của dị ứng như chàm, mề đay, suyễn. Bệnh thường giảm bớt khi nắng ấm.

- Nếu nhẹ, da khô ráp, róc vảy mỏng mảnh (da mốc), đặc biệt là về mùa đông.

- Nếu nặng thì body toàn thân da khô ráp, nổi vảy hình tròn hoặc hình trám, giữa những khe ngang dọc như da rắn, màu nâu xám.

- Triệu chứng rõ đặc biệt là ở vùng da dày như lưng, mông, mặt ngoài các chi. Vùng da mỏng như nách, bẹn, khuỷu tay chân, cổ mặt... Thường không bị.

- Chức năng tiết các giọt mồ hôi và chất nhờn trên da giảm rõ ràng so với những người bình thường.

- Những hôm trời lạnh, da mặt, rìa lòng bàn tay chân thường bị nẻ. 1 số vùng do gãi, cọ xát mạnh dễ bị xây xước, nhiễm khuẩn thứ phát, nổi mụn nhọt, chốc lở, do sức đề kháng của da vốn đã suy giảm.

Hiện nay, bệnh được chia làm 2 loại: vảy cá thực sự và những trạng thái vảy cá bẩm sinh.

- Các vị trí thường bị tổn thương nhất do ichthyosis vulgaris gồm:

+ Mặt trước cẳng chân (mặt duỗi)

+ Mặt sau tay (mặt duỗi)

+ Da đầu

+ Lưng

+ Trán và má, đặc biệt quan trọng ở trẻ em

- Những địa thế trên khung hình sau này thường ít bị tổn thương hơn:

+ Mặt

+ Phía đằng trước cổ

+ Bụng

+ Những nếp xếp ở trước cẳng tay (mặt gấp của cẳng tay)

+ Nếp xếp sau gối (mặt gấp của cẳng chân)

*Các vảy trong bệnh ichthyosis vulgaris có size từ 1 – 10 mm & có màu sắc từ trắng đến xám hoặc nâu. Vảy sẽ đậm hơn ở những người có da sậm màu. Chân thường bị nhiều hơn thế tay. các rãnh ở lòng bàn tay và lòng bàn chân thường hằn rõ & nứt khi điều kiện thời tiết lạnh. Song bệnh sẽ bớt khi khí hậu ấm và ẩm hơn.

* Da vảy cá di truyền (hereditary ichthyosis) và mắc phải (acquired ichthyosis) giống nhau về hình thức và đều gây ngứa. Song, dạng phạm phải xẩy ra ở các bệnh nhân có những bệnh lý về nội khoa, bao gồm:

+ Dinh dưỡng kém

+ Nhiễm trùng, như bệnh phong (Hansen) hoặc HIV/AIDS.

+ Bệnh nội tiết, như bệnh của tuyến giáp hoặc tuyến cận giáp

+ Bệnh sarcoid (sarcoidosis).

+ Ung thư, như lymphoma hoặc đa u tủy (multiple myeloma).

+ Dùng một số ít thuốc, như nicotinic acid, cimetidine, và clofazimine.

Vảy cá thực sự:

Trường hợp bệnh nhẹ, người bệnh chỉ có biểu thị khô da. Nếu bệnh nặng, da lòng bàn tay, bàn chân người bệnh khô, những đường gấp chỉ nổi rõ. Da mặt ít bị hơn, chỉ hơi khô, da đầu giống như vảy phấn. Vị trí tổn thương hay gặp nhất là ở mặt ngoài chân & tay, thường bị đối xứng cả 2 bên. Tổn thương là vảy dày, da khô và thô ráp, vảy khô và dính, màu trắng bạc hoặc màu nâu, da không đỏ, không chảy nước, lớp thượng bì nứt ra thành vảy y hệt như vảy cá. Các địa thế như nách, bẹn, kẽ tay, kẽ chân... không bị tổn thương. Móng tay, móng chân thì thông thường nhưng cũng tồn tại khi khô, dễ gãy, lông ít, tóc khô & thưa. Người bệnh rất có thể bị mắc một số ít bệnh ngoài da khác do sức chống đỡ của da kém. Bệnh kéo dài suốt đời, bệnh nặng lúc bé và tuổi già, giảm xuống ở tuổi dậy thì. Mùa nóng bệnh đỡ hơn, có khi ra nắng bệnh lại giảm sút.

Các trạng thái vảy cá bẩm sinh

Vảy cá bẩm sinh hay còn được gọi là vảy cá ở trẻ em, thể nặng (u sừng ác tính) thường dẫn đến tử vong, thể nhẹ y hệt như vảy cá thực sự.

U sừng ác tính: Bệnh này ít gặp, đứa trẻ bị bệnh thường đẻ thiếu tháng, trẻ không sống được. Lớp da dày làm khung hình không cử động được, chân tay phù nề, mặt sưng to, mi mắt lộn ngược, mắt chỉ thấy khối con ngươi, môi nứt nẻ. Đồng loạt da dày, cứng, phía bên trên có một lớp vảy da khô, trên da là những vết nứt sâu, kèm theo một số dị dạng khác. Đứa trẻ sẽ qua đời rất nhanh.

Đỏ da dạng vảy cá bẩm sinh: Có mặt ngay từ khi đẻ, tổn thương ở các kẽ & lòng bàn tay, bàn chân, có thể gặp ở cả nách, bẹn. Da đỏ sẫm toàn thân hoặc đỏ da kín đáo. Da dày làm co kéo, biến dạng, vảy lớn, có khi cả đám xùi ở sườn lưng, rốn... Da cứng tạo cho cử động gian khổ. Bệnh rất có khả năng lê dài đến lớn, một số ít bị tử vong ngay từ bé. Bệnh có khả năng giảm hoặc nặng lên nhưng không khỏi trọn vẹn.

Cách điều trị bệnh vảy cá hiệu quả

- Hiện nay, chỉ rất có thể có hạn phần nào trạng thái khô, căng da, róc vẩy bằng các thuốc kem dịu da, bạt sừng, và phối hợp uống vitamin A, C, D, E từng đợt trong đợt đông.

- Tránh chà xát, kỳ cọ mạnh lên vùng da bệnh khi tắm.

- Mùa đông cũng chỉ nên dùng nước ấm vừa phải.

- Không nên lạm dụng xà phòng vì càng tẩy hết lớp nhờn trên da vàng làm da thêm khô, căng dễ nứt nẻ, giảm sức khỏe.

- Bức tốc ăn rau, quả tươi như giá đỗ, cà chua, bắp cải, rau ngót, cam bưởi, đu đủ… để bổ sung nguồn vitamin cần thiết cho da.

Chủ yếu là vấn đề trị triệu chứng bằng cách bôi và tắm bằng các thuốc làm mềm da, dùng nhiều chủng loại vitamin theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa da liễu.

- Để điều trị bệnh da khô vảy cá, thầy thuốc rất có khả năng chỉ định dùng các loại kem hoặc thuốc nước bôi ngoài da chứa những chất sau:

+ Alpha hoặc beta-hydroxy acids (glycolic acid, lactic acid, salicylic acid).

+ urea ở nồng độ kê toa.

+ Thuốc retinoid như tretinoin hoặc tazarotene.

+ Nồng chiều cao propylene glycol.

- Đối với những tình huống ichthyosis vulgaris nặng, có thể bắt buộc phải dùng thêm thuốc uống như sau:

+ Isotretinoin, một loại thuốc mạnh có rất nhiều kết quả phụ tiềm tàng, thường được sử dụng để điều trị mụn trứng cá nặng và gây sẹo.

- Năng lực hồi sinh (tiên lượng) đối với trẻ bị ichthyosis vulgaris rất cao, phần nhiều những tình huống đều cải tổ sau tuổi dậy thì.

- Khi nghi ngờ có bệnh ichthyosis vulgaris mắc phải ở người lớn, thầy thuốc cần nghiên cứu và phân tích tầm soát những bệnh lý nội khoa chứa đựng hoặc săn lùng nhiều chủng loại thuốc men đã gây khởi phát bệnh. Tiên lượng của Ichthyosis Vulgaris phạm phải ở người lớn tùy thuộc vào việc điều trị bệnh nội khoa nền, hoặc ngưng sử dụng các loại thuốc đã gây khởi phát bệnh.